Teletubbie Links

“Ik wil bezield worden door wereldverbeterende plannen die mijn linkse hart laten zingen,”
schreef Asha ten Broeke vandaag in de Volkskrant. Nu wil ik dat ook wel graag, en ik houd nogal veel van het manifest van Vrij Links dat in mijn ogen al een goeie kickoff de goeie kant op is. Helaas bleken Ten Broeke en ik al gauw uit elkaar te sporen. Tijd voor een close read!

Ten Broeke: “Het eerste waar het Vrij Links-manifest me aan deed denken, was Gerard Joling. Of, om precies te zijn, zijn uitspraak: ‘Ik heb er de kracht niet meer voor.’ Het verbaasde mij ook, want ik ben geen groot liefhebber van de zanger, en wel van linkse vrijheid. Maar het manifest vervulde me met zo’n vreugdeloze mengeling van verveling en weerzin, dat het citeren van Joling gepast leek.”

Het eerste waar deze alinea van Ten Broeke mij aan doet denken, is het dagboek van Bridget Jones. Ik moest denken aan, ik had een gevoelen, ik was verbaasd, toen had ik weer gevoelens, en toen dacht ik iets. Bridget Jones is wel grappiger, maar het leek me toch gepast om haar hier aan te halen. De relevantie van Ten Broekes Joling en mijn Jones zijn echter nihil, dus gauw naar alinea twee.

“Nou bevat het manifest best wat kekke punten: de schrijvers, ‘progressieve Nederlanders’, roemen individuele vrijheid, gelijkwaardigheid, de open samenleving en de vreedzame strijd van ideeën. Top, natuurlijk, al lijkt me dit zeker in linkse kringen een algemeen sentiment.”

Asha is het eens met het manifest. Mooi, ik ook. Doorrrrr.

“Mijn gevoel van verveling kwam vooral door de traditionele zelfkastijding waarmee de schrijvers hun open deuren omlijsten. Neem deze zin: ‘Het progressieve links, dat stoelt op universele waarden en verheffing, hapt in de nieuwe eeuw als een zwaargewonde naar adem.’ Nou is met kritische zelfbeschouwing niets mis, maar op links heeft men de afgelopen jaren het slopende zelfverwijt verheven tot kunstvorm. Links doet me denken aan een mannetje dat telkens weer bakstenen op zijn voet laat vallen, om dan steeds opnieuw te zeggen: ‘Oh, hier zit een pijnpunt. Hier is er iets goed mis. Ja, die tenen lijken inderdaad stuk.’”

Dat het progressieve links naar adem ligt te happen, is volgens Ten Broeke ‘zelfkastijding’. Iemand anders zou natuurlijk kunnen denken aan de electorale aframmelingen die vrijwel alle linkse partijen (minus GroenLinks) op de broek kregen in Nederland. Gelukkig gaat het nog supergoed met links in de UK en de USA en oh wacht. Maar voor Ten Broeke is elke kritiek op links zelfkritiek, want links zijn wij intellectuelen en fuck de kiezers die we het gewoon nog een keertje beter moeten uitleggen.

“Mijn weerzin werd gewekt door opmerkingen als ‘Vrij Links neemt afstand van de suggestie dat niet-westerse Nederlanders in bescherming moeten worden genomen tegen het vrije debat’ en ‘het buiten het debat houden van bepaalde, bijvoorbeeld religieuze, gebruiken of ideeën helpt alleen het theocratische patriarchaat’. In bescherming? Buiten het debat?”

Na vier alinea’s in de eigen gevoelens roeren, komen we gelukkig toch bij de inhoud. Want men kan inderdaad stellen dat er volop fel debat is sinds Fortuyn. Dus wát kan Vrij Links in bedoelen met deze suggestie? Een relevante vraag, en het siert Ten Broeke dat ze hem stelt. Jammer genoeg galoppeert ze onmiddellijk door naar haar zelfgefabriceerde antwoord. Spijtig, maar ook wel weer fijn want het maakt in één oogopslag zo akelig duidelijk wat er misgaat bij Ten Broekes links. Namelijk:

“NRC-columnist Lamyae Aharouay ontmaskerde dit vakkundig als onzinnige stropop: ‘Als er een groep is waarover de afgelopen jaren zo’n beetje alles is gezegd en geschreven, tot het meest vernederende en kwetsende aan toe, dan is dat wel de niet-westerse Nederlander.’”

Vrij Links is, in mijn ogen, één vurig pleidooi voor het zien van het *individu*. Voor het zien van de mens, in al zijn of haar diverse veelzijdigheid; voor het zien van al die facetten die een mens een individu maken; een oproep vanuit het hart om die mens niet te reduceren tot louter de kleur van zijn huid of de grond waar zijn wieg heeft gestaan.

Aharouay, en in haar kielzog Ten Broeke, ontmaskerde niet Vrij Links – ze demonstreerde in het volle stralende licht precies dát groepsdenken, dat reduceren van ál die ontelbare diverse mensen, tot één “de”.
Waar het manifest nadrukkelijk sprak over 7 miljard identiteiten op onze aardbol, en over “niet-westerse Nederlanders”, vertaalde Aharouay (en in haar kielzog Ten Broeke) dat naar “DE niet-westerse Nederlander” en in ééń adem door naar “moslims”.

Precies, precíes dat: “niet-westerse Nederlanders” worden bij Aharouay en Ten Broeke “DE niet-westerse Nederlander” en dus als vanzelfsprekend “moslims”.

Het is déze blinde vlek, déze groepsreductie, die regressief-links net als nationalistisch-rechts elk zicht beneemt op de vele hindoes, boeddhisten, christenen, agnosten, afvalligen, atheïsten, kopten, Yezidi’s e.v.a. die Nederland ook rijk is door immigratie uit niet-westerse landen. Het gaat volledig voorbij aan de talrijke schakeringen *binnen* de islam.
Maar boven alles reduceert het elke Nederlander met migrantenachtergrond tot niet meer dan de religie die hij verondersteld wordt aan te hangen. Je dromen, ambities, je liefdesleven en je zorgen, je werk, je geluk en je tegenslagen? Jouw strijd tegen machtsverschillen *binnen* minderheidsgroepen?
Regressief-links dekt alles net zoals nationalistisch-rechts af met die ene, effen deken van ‘”de” moslimgemeenschap.’

Ik krijg bijna de neiging om zelf Joling te gaan citeren, maar ik moet door.

“Het is een treffende illustratie van andere hobby op links: langzaam opschurken naar rechts. Ik herinner me nog dat PvdA’er Sharon Dijksma verklaarde dat linkse politici onderbuikgevoelens serieuzer moeten nemen, onder meer van mensen die hun wijk liever niet delen met asielzoekers − voorheen toch een rechts idee. Nu wil Vrij Links dat we vooral islamkritiek niet schuwen − ook een lievelingsverhaal van rechts.”

Dijksma schreef werkelijk geen letter mee aan Vrij Links, maar Ten Broeke schrijft haar toch het verhaal in. Zo kan ze in elk geval wat associaties met onderbuiken en (allegedly) xenofobe wijken in kwijt (waar het manifest met geen woord over rept), wat allemaal erg rechts is, en hee islamkritiek is ook rechts, dus.
Hier stokt haar argument maar ik denk dat ik moet aannemen dat ‘rechts’ bedoeld is als genadeklap.

Daarmee raakt Ten Broeke aan de kern van de verbazing en frustratie van heel veel gewone, linkse, rechtse, zwarte, witte, westerse, niet-westerse, voetballende en origamiënde Nederlanders: religiekritiek, op het christendom, is de afgelopen 60 jaar links geweest. Van Robert Long’s Jezus Redt tot Popie Jopie van twee VARA-cabaretiers, van Maarten ‘t Harts hele oeuvre tot Franca Treurs Dorsvloer vol confetti, het hele Nederlandse cabaret, en driekwart van de Nederlandse letteren hadden niet bestaan zonder religiekritiek. De Paus en de dominee waren upset over anticonceptie, homorechten en Monty Python’s Life of Brian? Links Nederland lachte er hartelijk om en bevocht (samen met de ouderwetse liberalen) gelijke rechten voor iedereen. Ik ben daar heel erg dankbaar voor.
En ik kan er nog steeds met de kop niet bij waarom dat bij een andere, grote abrahamitische religie ineens volledig omgekeerd lijkt.
Opstaan tegen religieuze dictaten en dwingelandij, wanneer is DAT rechts geworden?

Bij Joling, ik –

Nog even doorzetten, ik ben er bijna.

“En dan hebben we het nog niet gehad over de neoliberale keuzen van linkse partijen die best bereid bleken om bijvoorbeeld zorg, post en openbaar vervoer uit te leveren aan de markt, en studenten op te schepen met een lening.”

Eindelijk zijn Ten Broeke en ik het eens. En het punt is, beste Asha, om dat te veranderen zal links weer verkiezingen moeten winnen. Dat betekent verloren, vervreemde, ontheemde, verweesde kiezers terug overtuigen. Kiezers die net als ik verbaasd zijn over de gedaanteverwisseling van het oude links naar het huidige regressief links.

“Het doet me denken aan een passage in George Monbiots nieuwe boek Uit de puinhopen, waarin hij de Britse Labour-partij van voor Jeremy Corbyn beschreef als ‘een partij die niet meer dan een aangepaste versie van het beleid van haar tegenstanders bood’. Links: de thee die je krijgt als je hetzelfde zakje voor een tweede kop gebruikt.”

Zie boven.

“Ik heb er de kracht niet meer voor, niet omdat ik een zeikerd ben, maar omdat ik snak naar een beter links verhaal. Ik wil niet verveeld en vreugdeloos zijn; ik verlang er intens naar om geraakt en bezield te worden door een bevlogen kampioen met meeslepende groene en sociale idealen en wereldverbeterende plannen.”

Bridget Jones meets Jane Eyre. Of BLØF.

“Het goede nieuws is dat dit verhaal bestaat. Monbiot noemt het in zijn boek the politics of belonging, saamhorigheidspolitiek. Hij beschrijft een maatschappij waarin niet de markt of de staat centraal staat, maar de gemeenschap. En dan niet zoals onze regering dat heeft bedacht, met een participatiesamenleving waarin de gemeenschap fungeert als overloopbeveiliging voor een overheid die aan het eind van haar begroting steevast nog wat kwetsbare mensen overhoudt die hulp nodig hebben, maar een echte gemeenschap, waar mensen samen zorgen voor collectief bezit, voor de natuur, en voor elkaar.”

Top, klinkt prachtig, kun je vandaag nog aan beginnen. Ga je stoepje vegen, je tuin verzorgen, je buurvrouw een kom soep brengen en je andere buurvrouw helpen met het inburgeringsexamen, en ik zeg dit zonder spoor van ironie. Maar we hadden het nu over politiek. Wat zijn de concrete ideeën van Ten Broeke?

“In Uit de puinhopen staat een beginselverklaring, als basis voor dat nieuwe politieke verhaal. ‘We willen leven in een wereld die wordt geleid door empathie, respect, rechtvaardigheid, generositeit, moed, plezier en liefde’, staat er. ‘We willen leven in een wereld waarin ieders behoefte wordt voorzien, zonder de leefomgeving schade te berokkenen of de bloei van toekomstige generaties te ondermijnen. We willen leven in een wereld waarin alle mensen zich veilig en geborgen kunnen voelen.’
Ik werd intens blij toen ik dit las. Dit is het verhaal waar mijn linkse hart van gaat zingen. Laat alsjeblieft mijn linkse hart zingen.”

“Ik wil al mijn cake eten en hem hebben, ook. Ik wil een wereld zonder zorgen, zonder problemen, zonder dilemma’s en vooral zonder nare gedachten.”
Ten Broeke wil een wereld met groene heuveltjes waar het zonnetje schijnt, de lucht blauw is. En met glijbaantjes.

Blijf vooral in je groene blije wereld dromen, als je wilt. Maar als je echt iets wilt veranderen, doe mij dan maar Vrij Links boven het Teletubbie-links dat Ten Broeke schetst. Anytime.

Foto by rawpixel on Unsplash